تفاوت میان سازش با داوری و همچنین رسیدگی قضایی بهطور ویژه‌ای از هدف آنها ناشی می‌شود. حلوفصل دوستانه‌ی اختلاف که با مساعدت سازش‌دهنده صورت می‌گیرد، هدف اصلی سازش را تشکیل می‌دهد. از همین رو، حلوفصل اختلاف تنها با توافق طرفین امکان‌پذیر است و سازش‌دهنده قدرت تحمیل نظر الزام‌آور را بر طرفین ندارد. از سوی دیگر داور یا قاضی به حلوفصل اختلافات می‌پردازد و دعوا را با صدور رأی الزام‌آور خاتمه می‌دهد. رسیدگی سازش به‌صورت دوستانه و غیرترافعی و با نگاه حل مسالمت‌آمیز اختلافات جریان می‌یابد، اما رسیدگی‌های داوری و به‌ویژه رسیدگی‌های قضایی، به‌صورت ترافعی و بر مبنای سنجش ادله انجام می‌پذیرد. هرچند که گاه درطول رسیدگی‌های ترافعی نیز طرفین، اختلاف خود را بهطور دوستانه حلوفصل می‌کنند. اما این امر هدف اصلی این رسیدگی‌ها نیست.
هدف اصلی سازش، پیدا کردن راه‌حلی قابل‌پذیرش برای هر دو طرف و حل اختلاف به روش دوستانه می‌باشد. به عبارت دیگر، داور همانند قاضی اختلافات را به روش دوستانه حلوفصل می‌کند. درواقع داور همانند قاضی اختلافات را از طریق رأیی که بر طرفین تحمیل می‌کند حلوفصل می‌نماید. اما سازش‌دهنده تنها به عنوان تسهیل‌کننده عمل می‌نماید و به‌دنبال راه‌حل موردقبول طرفین است. هرچند تفکیک بین داوری و سازش در اصل خود روشن است، با این حال ممکن است در عمل این تفکیک از میان برود.
فشار گروه‌های خاص ممکن است آنچنان باشد که انسان را به موافقت با راه‌حلی که براساس سازش پیشنهاد شده است مجبور کند و همچنین ممکن است که با توجه به این نکته، حقوق آیین سازش محض را به آیین داوری تبدیل کند. بدین‌سان روش داوری براساس انصاف، در اصل نقشی جز پیشنهاد راه‌حل به اشخاص ذی‌نفع ندارد، لیکن رأی شخصی که براساس انصاف داوری می‌کند، بعدها جنبه‌ی الزامی و اجباری پیدا می‌نماید. همچنین این نکته را نیز باید افزود که قوانین جدیدی که تأکید می‌کنند قاضی و همچنین داور باید جهت سازش میان طرفین و حل اختلاف از این طریق تلاش نمایند، فاصله‌ی بین سازش با داوری و نیز رسیدگی قضایی را کم کرده‌اند و مهم‌تر از آن، ادغام سازش و داوری به نزدیکی هرچه بیشتر این نهاد انجامیده است.
رویکرد بسیاری از قوانین جدید داوری، حلوفصل اختلافات به‌صورت دوستانه است. بر همین اساس، داور تلاش خواهد کرد که با ایجاد سازش بین طرفین، اختلاف را با توافق آنها خاتمه دهد. ازجمله مزایای ترکیب داوری و سازش، صرفه‌جویی در وقت و هزینه و مهم‌تر از آن احتمال بالای موفقیت سازش و قابل‌اجرا بودن آن است. درنتیجه حصول سازش به دلیل تنظیم شروط سازش و داوری، موجب می‌شوند تا طرفین اختلاف در موارد زیادی به داور اختیار سازش و حل اختلاف را از این طریق اعطاء نمایند.
دکتر شهداد شعبانی
دیدگاهتان را بنویسید