هرگاه آسیبی که از طرف جانی به قربانی وارد شده است باعث سلب حیات (مرگ) شود میزان دیه‌ای که پرداخت می‌شود در مقایسه با حالتی که موجب مرگ نشده اما آسیبی به یکی از اعضا یا منافع او وارد کرده است یا موجب جراحتی در بدن او شده، متفاوت است.
الف. قتل (سلب حیات): قتل، دیه‌ی کامل دارد.
ب. عضو: در خصوص اعضا طبق قانون مجازات اسلامی قاعده‌ی کلی این است اعضایی که فرد هستند (یعنی در هر انسان یک عضو از آنها وجود دارد مثل بینی و گردن و نخاع و ستون فقرات و…) از بین بردن آنها دیه‌ی کامل دارد و اعضایی که زوج هستند مانند دست و پا و گوش و لب و چشم، دیه‌ی از بین بردن یکی از آنها نصف دیه‌ی کامل و دیه‌ی از بین بردن هردوی آنها برابر با دیه‌ی کامل است.
فلج کردن عضوی که دارای دیه‌ی معین در قانون است دوسوم دیه‌ی آن عضو و از بین بردن عضو فلج، یک‌سوم دیه‌ی همان عضو را دارد.
مجموع دیه‌ی اعضای ده‌تایی مانند انگشتان دست و پا معادل دیه‌ی کامل و دیه‌ی هرکدام از آنها یک‌دهم دیه‌ی کامل است. همین‌طور طبق ماده‌ی ۶۴۲ قانون مجازات بریدن یا از بین بردن هر بند انگشت به‌غیر از انگشت شست یک‌سوم دیه‌ی آن انگشت و هر بند انگشت شست، موجب نصف دیه‌ی انگشت شست است. (به بیان ساده‌تر دیه‌ی هر انگشت یک‌دهم دیه‌ی کامل و دیه‌ی بریدن یک بند انگشت یک‌سوم از یک‌دهم دیه‌ی کامل است.)
مجموع دندان‌های دائم ۲۸ گانه دیه‌ی کامل دارند. دندان‌های جلو که مجموعا ۱۲ عدد است هرکدام یک‌بیستم دیه‌ی کامل را دارند و هریک از دندان‌های عقب که مجموعا ۱۶ عدد است یک‌چهلم دیه‌ی کامل را دارند؛ و هرگاه تعداد دندان‌های اصلی انسان کمتر از ۲۸ عدد باشد به همان نسبت از میزان دیه کم می‌شود اعم از آنکه کم بودن تعداد دندان‌ها مادرزادی بوده باشد یا در اثر عارضه‌ای کم شده باشد.
دیه‌ی سایر اعضا در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ به تفکیک بیان شده است که برای آگاهی از مقادیر آن باید به قانون مراجعه کنید.
پ. منافع: منظور از منفعت آن استفاده و بهره‌ای است که می‌توان از هر یک از اعضای بدن انتظار داشت؛ از جمله حواس ۵ گانه. به‌طور طبیعی همه‌ی ما از چشم انتظارِ دیدن، از گوش انتظارِ شنیدن و از بینی انتظارِ بوییدن داریم. از بین بردن هریک از منافع یا حواس ۵ گانه‌ی مهم (دیدن، شنیدن، بوییدن) به‌طور کامل دیه‌ی کامل دارد اما اگر اهمیت آن منافع یا حس کم باشد طبیعتا دیه‌ی کمتر یا ارش تعلق می‌گیرد. مثلا طبق قانون از بین بردنِ حس چشایی ارش دارد.
ج. جراحات: زخم‌های ایجادشده در بدن توسط آلات جرح را جراحت می‌نامند. در قانون مجازات اسلامی دیه‌ی جراحت‌های وارده بر سروصورت در ماده‌ی ۷۰۹ بیان شده است که یکی از آنها حارِصه نام دارد. حارصه خراش پوست بدون خونریزی است که یک‌صدم دیه‌ی کامل را دارد و چنانچه حارصه در جایی غیر از سروصورت واقع شود اگر آن عضو دارای دیه‌ی معین باشد یک‌صدم از دیه‌ی آن عضو دیه‌ی حارصه است و اگر دیه‌ی معین نداشته باشد ارش ثابت است.
دکتر شهداد شعبانی
دیدگاهتان را بنویسید