طبق مطالعه‌ی رابرت زاجونک (Robert Zajonc) که در سال ۱۹۶۸ انجام شد، اثر مواجهه‌ی انحصاری، یا «اصل آشنایی» زمانی به وقوع می‌پیوندد که «مواجهه‌ی مکرر فرد با شی محرک، نگرش وی را نسبت به آن بهبود ببخشد.» در تحقیق دیگری محققان دریافتند که این نوع سوگیری می‌تواند به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه انجام گیرد.بازاریاب‌ها غالبا از اثر مواجهه‌ی انحصاری استفاده می‌کنند. تبلیغات مکرر با پیامی ثابت، ممکن است باعث شود تا مردم احساس راحتی و آشنایی بیشتری نسبت به آن محصول یا علامت تجاری پیدا کنند.این سوگیری در جلسات می‌تواند خود را به شکل ترجیح عقاید، افراد یا اطلاعاتی نشان دهد که قبلا دیده‌اید.
غلبه بر اثر مواجهه‌ی انحصاری
برای اجتناب از اثر مواجهه‌ی انحصاری در جلسات، در مورد داده‌ها، افراد یا ایده‌هایی که از قبل با آنها آشنایی دارید به دقت بیندیشید. اگر از قبل با چیزی مواجه شده‌اید، تحلیل اینکه چرا ممکن است از آن پشتیبانی کنید، حتی به صورت گذرا هم مهم است. آیا این امر واقعا مطابق آن چیزی است که فکر می‌کنید بهترین است یا تنها به این دلیل در موردش نظر مثبتی دارید که احساس آشنایی و ایمنی نسبت به آن دارید؟
۵. سوگیری پس‌نگر
دو محقق به نام های نیل روز (Neal Roese) و کاتلین وس (Kathleen Vohs) در مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۲ انجام شد، این طور استدلال کردند که سوگیری پس‌نگر زمانی به وقوع می‌پیوندد که افراد حس کنند نتیجه‌ای خاص، آشکار و مورد انتظار بوده است، البته تنها زمانی که آن اتفاق به وقوع پیوسته باشد. به بیان ساده‌تر، وقتی افراد مجددا به تصمیم خود می‌نگرند، احساس می‌کنند که «تمام مدت می‌دانستند چه چیزی به وقوع خواهد پیوست» (حتی با این که نمی‌دانستند).
سوگیری پس‌نگر به‌خصوص در مواقعی که می‌خواهید چرایی غلط بودن تصمیمی را دریابید، می‌تواند مشکل‌ساز شود، چرا که نگاه بی‌طرفانه به گذشته می‌تواند دشوار باشد. این سوگیری می‌تواند زمانی که نیاز به تحلیل داده‌ها یا تفسیر نتایج آزمایش‌های کسب‌وکار دارید هم موجب ایجاد مشکلاتی شود، چرا که ممکن است وقتی آزمایش‌هایتان کامل شد، یافته‌های خود را «قابل پیش‌بینی» بدانید.
غلبه بر سوگیری پس‌نگر
یکی از بهترین راه‌های غلبه بر سوگیری پس‌نگر، به دست آوردن تخصص است. محققان در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۳ انجام دادند، دریافتند که هر چقدر افراد دانش بیشتری در ارتباط با وظیفه‌ی مورد نظر داشته باشند، سوگیری پس‌نگر ناشی از آن کمتر خواهد شد.
برای کمک به اجتناب از آن، هر کاری می‌توانید انجام دهید تا دانش شرکت‌کنندگان در جلسه را در ارتباط با مسئله‌ی مورد نظر و در کل درباره‌ی صنعت زیاد کنید، تا شرکت‌کنندگان بتوانند وظیفه‌ی مورد نظر را به عنوان بخشی از متنی گسترده‌تر ببینند. آنها را تشویق کنید در مورد موضوع بحث به طور کامل تحقیق کنند و گام‌هایی در جهت ایجاد تخصص در آنها بردارید.
غلبه بر سوگیری شناختی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. محققان در مطالعه‌ی انجام شده در سال ۲۰۱۴ دریافتند که افراد ممکن است وجود سوگیری را تصدیق کنند، اما هم‌چنان برای تصمیم‌گیری از آن استفاده کنند و بعد هم ادعا کنند که در ارزیابی بی‌طرف بوده‌اند.
آنچه را در توان دارید انجام دهید تا مراقب سوگیری‌ها در تفکرات و تصمیم‌گیری‌هایتان باشید. عجله نداشته باشید؛ در مورد افکار، مقاصد و انگیزه‌های خود بیندیشید و در مقابل این دام‌های فکری، با دقت زیادی از خود محافظت کنید.
دکتر شهداد شعبانی
دیدگاهتان را بنویسید