عبارت رقابت انحصاری اولین بار توسط پروفسور چمبرلین در سال ۱۹۳۳ در کتاب تئوری رقابت انحصاری استفاده شد. تاکنون دربارهی مفاهیم بازار رقابت کامل و انحصار کامل صحبت کردیم. ولی بازار واقعی چیزی در میان آنهاست.
بازار رقابت انحصاری در واقع ترکیبی از دو بازار مونوپولی و رقابت کامل است. در این بازار تعداد زیادی فروشنده و خریدار وجود دارند ولی هرکدام از فروشندهها حداقل در یک مورد با رقبای خود فرق دارند.
برخی از تعاریف بازار رقابت انحصاری از دیدگاه اقتصاددانان متفاوت شامل موارد زیر است:
- براساس تعریف جیاسبِین (J.S. Bains): «رقابت انحصاری، ساختار بازاری را توضیح میدهد که در آن فروشندههای زیادی محصولات متنوعی میفروشند، اما جایگزین نزدیکی برای یکدیگر محسوب میشوند.»
- باومول (Baumol) که یک اقتصاددان امریکایی است درمورد این بازار میگوید: «شرایط بازار رقابت انحصاری، شرایطی است که فروشندگان محصول منحصربهفرد (انحصاری) خود را تولید میکنند. اما در عین حال تحت فشار رقابتی شدید از سوی فروشندگان محصولات جانشین هم هستند».
پس در بازار رقابت انحصاری، فروشندگان محصولاتی را معامله میکنند که برایشان جایگزینهای نزدیک وجود دارد. تعداد فروشندگان خیلی زیاد است. همین مورد این نوع بازار را به بازار رقابت کامل نزدیک میکند. از طرف دیگر، درست است که محصولات تولیدی نزدیک به هم هستند، اما جانشین کاملی برای هیچیک از آنها وجود ندارد.
خصوصیات بازار رقابت انحصاری هم ترکیبی از خصوصیات بازار رقابت کامل و بازار انحصار کامل است. در ادامه به خصوصیات این بازار پرداختهایم:
۱. تعداد زیاد فروشندگان و خریداران
این خصوصیت، یکی از مهمترین ویژگیهای رقابت انحصاری است. مثل بازار رقابت کامل، در بازار رقابت انحصاری نیز تعداد خریداران و فروشندگان خیلی زیاد است.
۲. محصولات متنوع
در بازار رقابت انحصاری، محصولات فروشندگان مختلف، از جنبههای متعددی با یکدیگر فرق دارند. مثلا از جنبهی برند، شکل، سبک، علامت تجاری، دوام و کیفیت. بنابراین فروشندگان میتوانند بهراحتی حتی در بیشاز یک مورد، از رقبا متمایز شوند. اما توجه داشته باشید که در این نوع بازار، محصولات مختلف جانشین نزدیکی برای یکدیگر محسوب میشوند.
۳. ورود و خروج آزاد
در بازار رقابت انحصاری نیز همچون بازار رقابت کامل، محدودیتی برای ورود و خروج به بازار وجود ندارد.
۴. محدودیت در انتقال عوامل تولید
این مورد، نکتهی مهمی است. در بازار رقابت انحصاری امکان انتقال عوامل تولید، خدمات و محصولات به سایر صنایع بهراحتی رخ نخواهد داد. به این دلیل که اگر کسی بخواهد عوامل تولید خود را به صنعت دیگری منتقل کند، باید هزینهی بالایی برای انتقال پرداخت کند. این منجر به تفاوت در قیمت محصولات سازمانها میشود.
۵. عدم کنترلِ قیمت محصولات در بازار
مشابه بازار انحصاری، منحنی متوسط و حاشیهی درآمد سازمان در این بازار نزولی است. این نشان میدهد که فروشنده تنها در حالتی میتواند بیشتر بفروشد که قیمت را پایین بیاورد. از طرفی، اگر قیمت کالا بالاتر برود، مشتریان ممکن است از فروشندهی دیگری خرید کنند. چون کالاهای مختلف جانشین نزدیکی برای هم محسوب میشوند. در این شرایط، فروشندهی مذکور قادر نخواهد بود که بیشتر بفروشد. یعنی شرکتها در بازار رقابت انحصاری کاملا روی قیمتگذاری کنترل ندارند.
دیدگاهتان را بنویسید