تعارض منافع فردی زمانی اتفاق می‌افتد که منافع شخصی فرد با مسئولیت‌های او در تعارض باشد، اما مفهوم تعارض منافع در سازمان کمی متفاوت است. تعارض منافع در سازمان زمانی رخ می‌دهد که انجام وظایف سازمان در تعارض با منافع آن سازمان باشد، مثلا وقتی سازمانی مأمور نظارت بر فعالیت سازمان‌های مشابه خود شود، ممکن است برخی از فعالیت‌ها مشمول جریمه‌ای شود که همین سازمان مسئول تعیین‌کردنش است. در این حالت، تعارض منافع سازمان‌محور اتفاق افتاده است.
نمونه دیگر از تعارض منافع در سازمان یا در عالم تجارت، زمانی است که مدیر یک بخش با سازمان دیگری معامله‌ای انجام دهد که به نفع آن مدیر و به زیان سازمانش باشد.
تعارض منافع در سازمان ممکن در زمان گردآوری اطلاعات محرمانه نیز اتفاق بیفتد. مثلا ممکن است مأمور گردآوری اطلاعات محرمانه برای یک سازمان یا شرکت، به اطلاعاتی دست پیدا کند که برای او منفعت شخصی داشته باشد.
مفهوم تعارض منافع در قانون تجارت
تعارض منافع در حقوق تجاری نیز مفهومی مشابه آنچه گفتیم دارد. این اصطلاح هم در اسناد و قوانین بین‌المللی تجاری زیاد به کار رفته و هم در حقوق تجاری کشورمان وجود دارد.
برای درک بهتر تعارض منافع در اسناد بین‌المللی، می‌توان تعریف‌های موجود را بررسی کرد:
- سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (OECD): «تعارض منافع زمانی رخ می‌دهد که یک فرد یا شرکت (اعم از خصوصی یا دولتی) در موقعیتی قرار بگیرد که به نحوی از شرایط رسمی یا حرفه‌ای خود در جهت منافع شخصی یا منافع مربوط به شرکت خود بهره ببرد.»
- سازمان بین‌المللی شفافیت: «موقعیتی که فرد یا سازمانی (اعم از دولتی، تجاری، رسانه‌ای یا جامعه مدنی) مجبور به انتخاب میان وظایف شغلی و منافع شخصی خود شود.»
در کشور ما نیز در اسفند ۱۳۹۷، پیش‌نویس طرحی با عنوان «مدیریت تعارض منافع» توسط معاونت حقوقی نهاد ریاست‌جمهوری تهیه شد که در دست بررسی است و سرنوشتش هنوز مشخص نیست.
راهکارهای حل تعارض منافع
تاکنون راهکارهای مختلفی برای حل مسئله تعارض منافع پیشنهاد شده‌اند که می‌توانند در موقعیت‌های مختلف مفید باشند. مثلا وقتی تعارض منافع بالقوه مطرح است و شاید این ظن وجود داشته باشد که منافع مختلف در تضاد با یکدیگر قرار گرفته‌اند، شفاف‌سازی و افشای وجود تعارض منافع کمک بسیاری خواهد کرد. در این شرایط، شفاف‌سازی رسمی و مستند و پاسخگویی مسئولان امر، به درک بهتر سایرین از شرایط می‌انجامد.
راهکارهای دیگری نیز برای جلوگیری از تعارض منافع وجود دارند، مانند:
- اعمال محدودیت‌های پیشگیرانه؛
- پیشگیری از تعارض منافع در مرحله نگارش قانون.
البته این راهکارها بیشتر مناسب سازمان‌ها و نهادهای اصلی و حاکمیتی هستند. این نهادها می‌توانند با وضع قوانین و مقررات مؤثر، از تعارض منافع مهم جلوگیری کنند.
سخن پایانی
افراد در تمام مراحل زندگی با مسئله تعارض منافع و انتخاب یک گزینه به‌جای گزینه دیگر روبه‌رو می‌شوند و همه ما ممکن است به دلایل مختلف در چنین شرایطی قرار بگیریم. باید بیشتر راجع به این نکته مهم فکر کنیم که اگر در چنین شرایطی قرار بگیریم، اجازه می‌دهیم مسائل شخصی بر تصمیمات و اقدامات حرفه‌ای ما اثر بگذارد یا خیر.
برگرفته از : چطور دات کام
دکتر شهداد شعبانی
دیدگاهتان را بنویسید