بهموجب قانون مدنی، این سوگند در مواردی استفاده میشود که مدعی (کسی که ادعا را مطرح کرده) هیچ دلیل دیگری بهجز سوگند ندارد. دراینصورت متقاضی (خواهان یا خوانده) میتواند از دادگاه درخواست کند که خود یا طرف مقابل سوگند ادا کند تا بهموجب آن حقی برایش اثبات شود و به هدف خود برسد.
صدور قرار سوگند بتی در صورتی است که دعوای خواهان وابسته و متکی به هیچگونه دلیلی نباشد، آن دعوی از اموری باشد که بتوان با سوگند در مورد آن حکم صادر کرد. برای مثال نمیتوان در حقالله بهوسیلهی سوگند حکم صادر کرد، ولی بهموجب مادهی ۲۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی در کلیهی دعاوی مالی و سایر حقوقالناس امکان سوگند وجود دارد. بههمیندلیل درمورد حدود الهی همچون حدی شرب خمر (نوشیدن شراب) نمیتوان بهموجب سوگند، حکم صادر کرد، ولی در مورد یک دزدی که موجب حد نباشد، توسل به چنین دلیلی ممکن است.
بنابراین درصورتیکه مدعی هیچگونه دلیلی نداشته باشد و مدعیعلیه (کسی که دلیل علیه او ابراز شده) ادعا و دعوی وی را انکار کرده و نپذیرد، قرار اتیان سوگند به درخواست مدعی صادر میگردد. چراکه با توجه به مادهی ۲۸۳ قانون آیین دادرسی مدنی این سوگند مستلزم درخواست اصحاب دعوی است.
چنانچه دادگاه، خود، بدون درخواست یکی از طرفین قرار اتیان سوگند را صادر کند، حتی اگر سوگندی هم ادا شده باشد، اثری ندارد و درصورت درخواست، مجددا باید سوگند تکرار شود. پس از درخواست شخص و پس از دستور دادگاه مبنی بر سوگند، مدعیعلیه که منکر دعواست اگر سوگند یاد کند، دعوی مدعی ساقط شده و حقی بهنفع او ثابت نمیشود، ولی اگر منکر از ادای سوگند امتناع کند امکان دارد که:
سکوت کند که در این مورد، دادگاه به منکر اخطار میدهد که یا سوگند یاد کند یا سوگند را به طرف مقابل رد کند. که در صورت مشخص نکردن موضع خود، دادگاه سوگند را به مدعی رد میکند که با سوگند مدعی، حقی برای وی ثابت میشود. در غیر این صورت دعوی وی رد میشود. (البته در مواردی امکان دارد که سکوت منکر بهعلت لکنت زبان یا لال بودن باشد که دراینصورت، بهموجب مادهی ۲۷۶ قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه با استفاده از مترجم یا متخصص مشکل را برطرف خواهد کرد.)
سوگند را به خود مدعی رد کند که همانند مورد بالا حسب مورد رفتار خواهد شد.
از دادگاه درخواست مهلت کند که دادگاه برای یک بار، به او مهلت میدهد.
با توجه به اینکه سوگند جزو مواردِ متکی به شخص است، فقط کسی که دعوا متوجه اوست و حق له یا علیه اوست، شخصا میتواند سوگند را ادا کند؛ تا جایی که بهموجب تبصرهی ۲ مادهی ۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی سوگند قابل توکیل نیست و وکیل نمیتواند بهجای شخص دیگری سوگند یاد کند، ولی بهموجب مادهی ۱۳۳۰ قانون مدنی تقاضای قسم قابل توکیل است و وکیل در دعوی میتواند طرف را قسم بدهد؛ لیکن قسم یاد کردن قابل توکیل نیست. از طرفی شخصی که قسم یاد میکند، باید اهلیت اقامهی دعوی را داشته باشد؛ یعنی بلوغ، عقل، قصد و اختیار را دارا باشد.
دیدگاهتان را بنویسید