کتاب اصول حقوق بین‌الملل عمومی براونلی که نخستین بار در سال 1966 به چاپ رسید همواره یکی از منابع مهم تحقیق در حقوق بین الملل بوده است. چاپ هشتم این کتاب با ویرایش استادانه قاضی جیمز کرافورد در کنار حفظ اصالت کتاب و سابقه دیرین ژرف‌نگری آن، رنگ و بوی تازه‌ای بدان بخشیده و بسیاری از مباحث آن را در پرتو تحولات رخ داده در جامعه بین‌الملل به روز کرده است.
در اين كتاب مي خوانيد:
فهرست مطالب

دیباچه مترجم 5
دیباچه جیمز کرافورد بر ترجمه فارسی 6
زندگی‌نامه پدیدآورندگان 7
دیباچه 9
دیباچه ویرایش هفتم 14

بخش 1
مباحث پیش‌گفت / 45
1- مقدمه 47
1. شكلگیری و گسترش حقوق ملت‌ها 47
2.حقوق بین‌الملل به مثابه حقوق 52
(الف) خاستگاه‌های حقوق طبیعی 52
(ب) از پوزیتیویسم تا امروز 55
(ج) مبنای تعهد 58
3. واقعیت و خطسیر حقوق بین‌الملل 59
(الف) دولت و حاكمیت 59
(ب) ساختار نهادی 60
(ج) نظامی از قوانین بین‌المللی 63
(د) خطسیر حقوق بین‌الملل 64
(هـ) شكاكیت و آرمانگرایی 66
2- منابع حقوق بین‌الملل 69
1. مقدمه 69
2. اساسنامۀ دیوان بین‌المللی دادگستری 71
3. عرف بین‌المللی 73
(الف) مفهوم عرف 73
(ب) عناصر عرف 74
(1) مدت زمان و یكپارچگی رویه 74
(2) عمومیت رویه 75
(3) «كه به صورت قانون پذیرفته شده است»: اعتقاد حقوقی یا اعتقاد به ضروری بودن 76
(ج) نسبی بودن عرف 79
(1) معترض مصرّ 80
(2) معترض بعدی 81
(3) روابط دوجانبه و عرف محلی 82
4. معاهدات 83
(الف) معاهدات «قانون‌ساز» 84
(ب) رابطۀ معاهدات با عرف 86
5. اصول عمومی حقوقی 88
(الف) اصول عمومی حقوقی در رویۀ دیوان‌ها 89
(1) دیوان‌های داوری 89
(2) دادگاه بین‌المللی و اصول عمومی 90
(ب) اصول عمومی حقوق بین‌الملل 92
6. تصمیم‌های قضایی 92
(الف) تصمیم‌ها و رویۀ قضایی در حقوق بین‌الملل 92
(ب) تصمیم‌های دیوان‌های داوری بین‌المللی 95
(ج) تصمیم‌های دیوان بین‌المللی و سلف آن 96
(د) تصمیم‌های دادگاه‌های ملی 98
7. سایر منابع مادی 98
(الف) نتایج كنفرانسهای بین‌المللی 98
(ب) قطعنامه‌های مجمع عمومی 99
(ج) تألیفات صاحبنظران 100
(د) تدوین و كار كمیسیون حقوق بین‌الملل 101
8. سایر ملاحظات قابل اعمال در استدلال قضایی 102
(الف) انصاف در رویۀ دیوان بین‌المللی 102
(ب) ملاحظات [اصول] انسانیت 104
(ج) «منافع مشروع» 105
3- رابطۀ حقوق بین‌الملل و حقوق داخلی 107
1. رویكردهای نظری 107
2. رابطۀ حقوق بین‌الملل و حقوق داخلی: دورنما 111
(الف) رویكرد حقوق بین‌الملل به حقوق داخلی 111
(1) كلیات 111
(2) قوانین داخلی به عنوان «واقعیات» [امور موضوعی] نزد محاكم بین‌المللی 113
(3) نحوۀ برخورد محاكم بین‌المللی با حقوق داخلی 115
(ب) حقوق بین‌الملل نزد دادگاه‌های ملی: ملاحظات كلی 117
(1) اثبات و احراز حقوق بین‌الملل در دادگاه‌های ملی 117
(2) حقوق بین‌الملل به عنوان قانون حاكم در دادگاه‌های ملی 119
(ج) امر مختوم و دو نظام حقوقی بین‌المللی و داخلی 122
(1) امر مختوم داخلی در دادگاه‌های بین‌المللی 122
(2) اعتبار امر مختوم بین‌المللی در دادگاه‌های ملی 123
(3) اعتبار امر مختوم و طرف‌های ثالث 124
3. حقوق بین‌الملل در سنت كامن لاو 125
(الف) توسعۀ رویكرد كامن لاو 125
(ب) معاهدات در حقوق انگلیس 126
(1) معاهدات جذب‌ناشده 126
(2) معاهدات جذب‌شده 128
(3) معاهدات و تفسیر قوانین 129
(4) معاهدات و تشخیص كامن لاو 131
(ج) حقوق بین‌الملل عرفی 132
(1) «جذب» 132
(2) فرایند و حدود جذب 134
(د) قضاوتناپذیری و عمل دولت 138
(1) قضاوتناپذیری 138
(2) خویشتنداری قضایی و عمل دولت 141
(هـ) سنت كامن لاو در ایالات متحده 145
(1) معاهدات 145
(2) حقوق بین‌الملل عرفی 150
(3) قانون شبه‌جرم بیگانگان 152
(4) قضاوتناپذیری مسائل سیاسی و اعمال دولت 154
4. حقوق بین‌الملل در سنت حقوق نوشته 159
(الف) حقوق بین‌الملل عرفی در سنت اروپایی 160
(1) فرانسه 160
(2) آلمان 161
(3) ایتالیا 161
(4) فدراسیون روسیه 163
(5) هلند 165
(6) سوئد 165
(ب) معاهدات و حقوق داخلی در سنت اروپایی 166
(1) فرانسه 167
(2) آلمان 170
(3) ایتالیا 172
(4) فدراسیون روسیه 173
(5) هلند 175
(6) سوئد 177
(ج) قضاوتناپذیری در سنت اروپایی 178
(1) فرانسه 179
(2) آلمان 180
(3) ایتالیا 183
(4) فدراسیون روسیه 184
(5) هلند 186
(6) سوئد 187
5. نتیجه‌گیریها 188

بخش 2
شخصیت و شناسایی / 191
4- تابعان حقوق بین‌الملل 193
1. مقدمه 193
2. اشخاص حقوقی تثبیت‌شده 195
(الف) دولت‌ها 195
(ب) موجودیت‌های نزدیک به دولت‌ها از نظر حقوقی 196
(ج) موجودیت‌های شناخته‌شده به عنوان متخاصم [ستیزه‌جو] 198
(د) ادارۀ بین‌المللی سرزمین‌ها پیش از استقلال 199
(هـ) سازمان‌های بین‌المللی 200
(و) افراد 201
3. انواع ویژۀ شخصیت 202
(الف) شركت‌ها، عمومی و خصوصی 202
(ب) ملت‌های غیرخودگردان 204
(ج) موجودیت‌های ویژه (سویی گنریس) 205
4. نتیجه‌گیریها 207
5- ایجاد و مصادیق دولت‌بودن 209
1. مقدمه 209
2. معیارهای حقوقی دولت‌بودن 210
(الف) جمعیت 211
(ب) سرزمین معین 211
(ج) حكومت 212
(د) استقلال 212
(1) «دولت‌های وابسته» 214
(2) اتحاد كشورها 218
(هـ) درجهای از دوام 218
(و) تمایل به رعایت حقوق بین‌الملل 218
(ز) حاكمیت 219
(ح) كاركرد به مثابه دولت 220
(1) دولت‌های در حال تكوین 221
3. چند موضوع مربوط به دولت‌بودن 222
(الف) آلمان از 1945 به این سو 222
(ب) فلسطین 225
(ج) كوزوو 227
4. دستیابی به استقلال: جدایی و تعیین سرنوشت 228
5. هویت و استمرار دولت‌ها 229
6- شناسایی دولت‌ها و حكومت‌ها 231
1. شناسایی به منزلۀ مقوله‌ای عام 231
2. شناسایی دولت‌ها 233
(الف) لایۀ نظری 233
(ب) آثار حقوقی متفاوت شناسایی و عدم شناسایی 236
(ج) «تكلیف به شناسایی» 237
(د) شناسایی ضمنی 238
(هـ) عطف به ماسبق شدن شناسایی 239
(و) شناسایی و عضویت در سازمان‌های بین‌المللی 239
3. شناسایی حكومت‌ها 241
(الف) شناسایی رسمی [دِیوره] و بالفعل [دِفاكتو] 243
(ب) شناسایی حكومت‌ها در محاق 244
(ج) اعتبارنامه‌ها و نمایندگی در سازمان‌های بین‌المللی 245
4. عدم شناسایی جمعی و مجازات‌ها [تحریم‌ها] 246
5. موضوعات شناسایی نزد دادگاه‌های ملی 248
(الف) دورنما 248
(ب) موضع دادگاه‌های انگلیس 249
(ج) موضع دادگاه‌های ایالات متحده 253
(د) موضع اروپا 255
(1) رویكرد «پان ـ اروپایی» 255
(2) گسترش استثنای نامیبیا 257
7- سازمان‌های بین‌المللی 259
1. مقدمه 259
2. شخصیت حقوقی 260
(الف) سازمان‌های بین‌المللی در مقام تابعان حقوق بین‌الملل 260
(ب) شاخصهای شخصیت حقوقی بین‌المللی 262
(ج) شخصیت عینی و كشورهای ثالث 265
3. مزایا و مصونیت‌ها 265
(الف) منابع مزایا و مصونیت‌ها 266
(1) حقوق معاهدهای 266
(2) حقوق داخلی 267
(3) حقوق بین‌الملل عرفی 267
(ب) مزایا و مصونیت‌های متعلق به سازمان 269
(ج) مزایا و مصونیت‌های متعلق به كاركنان 272
(1) مصونیت متعلق به كارمندان سازمان 272
(2) مصونیت متعلق به نمایندگان دولت 274
4. انجام اعمال حقوقی 275
(الف) اختیار معاهده‌سازی 275
(ب) اهلیت عهدهدار شدن دعاوی بین‌المللی 277
(ج) حضور نزد محاكم بین‌المللی 278
(د) اهلیتِ داشتن اموال 279
(هـ) مسئولیت 279
5. تفسیر سند مؤسس 282
(الف) هویت تفسیركننده 282
(1) خود ـ تفسیری در سازمان‌های بین‌المللی 282
(2) تفسیر قضایی و سایر تفسیرهای طرف ثالث 283
(ب) اصول تفسیر 285
(1) رویۀ بعدی داخل سازمان 286
(2) اختیارات ضمنی 286
6. روابط سازمان‌های بین‌المللی 288
(الف) روابط با اعضا 288
(1) تصمیمسازی 288
(2) صلاحیت داخلی 289
(3) كارگزاری 290
(4) قانون حاكم 290
(ب) روابط با كشورهای غیرعضو 291
(ج) رابطه با حقوق داخلی 291
7. قانون‌سازی از طریق سازمان‌ها 292
(الف) عرصه تجلی رویۀ دولت‌ها 293
(ب) قطعنامه‌های دستوری [هنجاری] 293
(ج) مجراهای نظر كارشناسی 294
(د) تصمیم‌های اركان دارای كاركرد قضایی 295
(هـ) رویۀ اركان سیاسی 295
(و) رویۀ بیرونی سازمان‌ها 296
(ز) قانون‌سازی درونی 296
8. كنترل اقدامات سازمان‌ها 297
(الف) مسئولیت در حقوق بین‌الملل عام 297
(ب) كنترل سیاسی و قضایی درونی 297
(ج) حاكمیت قانون و سازمان‌های بین‌المللی 299

بخش 3
حاكمیت سرزمینی / 301
8- شكلهای اقتدار حكومتی بر سرزمین 303
1. مفهوم سرزمین 303
2. اصطلاحات كلیدی و تمایزها 304
(الف) حاكمیت و صلاحیت 304
(ب) حاكمیت و مالكیت 305
(ج) حاكمیت و اداره 306
(د) «حقوق حاكمه» ورای سرزمین دولت 307
3. ادارۀ سرزمین مجزا از حاكمیت دولت 307
(الف) حق‌های قابل فسخ و قابل رجوع 308
(ب) حاكمیت تبعی 308
(ج) اجاره‌های بین‌المللی 309
(د) سرزمین غیرنظامی‌شده و بی‌طرف 311
(هـ) خراجگزاری، تیولداری و تحتالحمایگی 312
4. محدودیت‌ها بر واگذاری سرزمین 313
(الف) مقررات معاهدهای 313
(ب) اصل متعلقات سرزمین 313
5. نتیجه‌گیریها 315
(الف) مفهوم حق [عنوان] مالكیت 315
(ب) حق مالكیت، تحدید حدود، علامتگذاری 316
(ج) فاقد حق نمی‌تواند معطی آن باشد [Nemo Dat Quod Non Habet] 317
9- تحصیل و انتقال حاكمیت ارضی 319
1. مقدمه 319
2. تعیین حق حاكمیت 320
(الف) محوریت حق مالكیت 320
(ب) حقوق هم‌عصر 323
(ج) تاریخ حیاتی 324
(د) سرزمین بلاصاحب 325
3. «شیوه‌ها»ی تحصیل سرزمین 326
(الف) اصول اساسی 326
(ب) حق اصلی و تاریخی 328
(ج) اشغال مؤثر 328
(1) اكتشاف 330
(2) انضمام نمادین 331
(3) نمایش مؤثر و مستمر اقتدار دولت 332
(4) قصد عمل در مقام حاكم 334
(د) جدایی 335
(1) موافقت‌نامه‌های منعقد با حاكمان بومی 336
(2) ردّ یا ترك 337
(هـ) فیصلۀ قضایی 338
4. جابه‌جایی حق مالكیت 339
(الف) مفهوم «مرور زمان» 339
(1) جایگاه مرور زمان در حقوق 339
(2) نقش قیاسهای حقوق خصوصی 340
(ب) شرایط مرور زمان 341
(1) رفتار از ناحیۀ طرف غاصب 341
(2) اهمیت سكوت حاكی از رضایت 342
(3) استاپل 345
(ج) «مرور زمان سلبی» [سالب حق] 346
(د) تحكیم تاریخی حق: كتیبهای بر مزار 347
5. گسترۀ حاكمیت: اختلافات ارضی 348
(الف) اصل استمرار 349
(ب) اصل ثبات مرزهای پیش از استقلال [uti possidetis] 350
(ج) اتساع طبیعی 352
(د) مرزهای آبی 353
(1) رودخانه‌های مرزی 353
(2) دریاچه‌های مرزی 354
(هـ) مناطق قطبی: اصل قطاع 354
6. حاكمیت ارضی و هنجارهای آمره 356
(الف) انتقال به وسیلۀ متجاوز 356
(ب) اصل تعیین سرنوشت و انتقالهای ارضی 357
10- وضعیت سرزمین: مسأله‌هایی دیگر 359
1. آیین‌های بین‌المللی انتقال سرزمین 359
(الف) توافق میان دولت‌های ذیربط 359
(ب) تصمیم مشترك قدرت‌های بزرگ 360
(ج) اقدام اركان سازمان ملل 361
2. جابه‌جایی یا در محاق بودن حاكمیت 364
(الف) سرزمین تحت رسیدگی قضایی 364
(ب) سرزمینی كه حق حاكمیت بر آن معین نیست 365
(ج) سرزمین بلاصاحب 366
(د) مال مشترك 367
(هـ) واحدهای سرزمینی برخوردار از شخصیت حقوقی (غیر از دولت‌ها) 368
(و) جنوبگان 368
بخش 4
حقوق دریاها / 369
11- دریای سرزمینی و سایر مناطق دریایی 371
1. دریای سرزمینی 371
(الف) مقدمه 371
(ب) خط مبدأ اندازه‌گیری دریای سرزمینی 374
(ج) عرض دریای سرزمینی 377
(د) خلیج‌های كوچك (خورها) 379
(1) خلیج‌های با سواحل متعلق به یك كشور 379
(2) خلیج‌های محاط با سرزمین دو یا چند كشور 381
(هـ) جزیره‌ها، صخره‌ها و برآمدگی‌های جزری 381
(1) تعریف «جزیره» 381
(2) برآمدگی‌های جزری 383
(3) گروه‌های جزایر: مجمع‌الجزایرها 384
(و) رژیم حقوقی دریای سرزمینی 385
2. منطقۀ مجاور (نظارت) 385
(الف) مفهوم منطقۀ مجاور 386
(ب) صلاحیت كاركردی در منطقۀ مجاور 387
(1) گمرك 387
(2) مهاجرت 388
(3) اهداف بهداشتی 388
(ج) موضوعات مربوط به اجرا 389
3. فلات قاره 391
(الف) خاستگاه‌های فلات قاره 392
(ب) حقوق دولت ساحلی در فلات قاره 394
(ج) منابع طبیعی فلات 395
(د) جزایر مصنوعی و تأسیسات روی فلات 396
(هـ) رژیم زیربستر 396
(و) حد بیرونی فلات 397
4. منطقۀ انحصاری اقتصادی/منطقۀ ماهیگیری 398
(الف) مقدمه 398
(ب) مناطق ماهیگیری 398
(ج) منطقۀ انحصاری اقتصادی به منزلۀ منطقه‌ای تثبیت‌شده 400
(د) مقایسۀ منطقۀ انحصاری اقتصادی و فلات قاره 404
5. سایر مناطق برای مقاصد ویژه 405
(الف) مناطق امنیتی 405
(ب) سایر ادعاهای متفرقه 405
12- تحدید حدود دریایی و مسائل مرتبط 407
1. درآمد 407
2. تحدید حدود دریای سرزمینی میان دولت‌های مقابل یا مجاور 408
3. تحدید حدود فلات قاره میان دولت‌های مقابل یا مجاور 411
(الف) منابع 411
(ب) رویكرد تثبیت‌شده 412
(ج) اصول منصفانه 414
(د) اوضاع و احوال ذیربط 415
(هـ) تناسب 418
(و) اجرای اصول منصفانه و اوضاع و احوال ذیربط 419
(ز) مفهوم امتداد طبیعی 419
(ح) تحدید حدود فلات قاره فراسوی 200 مایل 420
4. تحدید حدود منطقۀ انحصاری اقتصادی میان دولت‌های مجاور یا مقابل 421
5. اثر جزیره‌ها بر تحدید حدود 423
13- عبور دریایی و رژیم دریای آزاد 425
1. درآمد 425
2. آزادی دریای آزاد 427
(الف) خاستگاه‌های تاریخی و نظری 427
(ب) كنوانسیون حقوق دریاها و آزادی دریای آزاد 429
(ج) ابعاد صلاحیتی رژیم دریای آزاد 432
(د) دزدی دریایی 433
(1) تعریف دزدی دریایی 434
(2) سایر اعمال غیرقانونی ارتكابی در دریای آزاد 437
(3) اعمال شورشیان در دریا 437
(4) اعمال ارتكابی با اختیار و اجازه حكومتی قانونی 438
(5) اعمال با انگیزۀ سیاسی توسط گروه‌های سازمان‌یافته 439
(6) جنگ نامحدود زیردریایی 439
(هـ) استثناهای دیگر بر اصل آزادی دریای آزاد 440
(1) حق نزدیك شدن در زمان صلح 440
(2) بازدید، تفحص و توقیف در زمان صلح 440
(3) حق دفاع مشروع 443
(4) محاصره و قاچاق 443
(5) حق تعقیب فوری 445
(و) محدودیت‌ها با معاهدات 446
3. صلاحیت بر كشتی‌ها در دریای آزاد 447
(الف) تصمیم در قضیۀ لوتوس 447
(ب) صلاحیت بر تلفات آلودگی نفتی 448
(ج) پخش غیرمجاز امواج 449
(د) ممانعت از قاچاق مواد مخدر 450
(هـ) قاچاق مهاجران 451
(و) قاچاق انسان 452
(ز) سركوب تروریسم و حمل و نقل دریایی سلاح 453
4. رژیمهای گذر به/ از دریای آزاد 454
(الف) عبور بی‌ضرر 454
(ب) صلاحیت كیفری در خلال عبور بی‌ضرر 456
(ج) عبور ترانزیت از تنگه‌های بین‌المللی 457
(د) عبور از منطقۀ انحصاری اقتصادی 458
(هـ) عبور از خطوط دریایی مجمع‌الجزایری 458
(و) هدایت اجباری كشتی 459
5. قانون‌مندساختن شیلات در دریای آزاد 460
(الف) مرور تاریخی 460
(ب) آزادی شیلات و محدودیت‌های آن 460
(1) تعهد به حفاظت و همكاری 461
(2) سازمان‌های منطقه‌ای مدیریت شیلات 463
(3) ذخایر ماهیان میانی و بسیار مهاجر 464
(4) نقش سازمان تجارت جهانی 465
(ج) تنظیم شكار نهنگ 467
6. بستر و كف اعماق اقیانوس‌ها فراسوی حدود صلاحیت ملی 468
(الف) رژیم از پیش موجود بستر اعماق دریاها 468
(ب) كنوانسیون حقوق دریاها و مقام بین‌المللی بستر دریا 468
(ج) رژیم اصلاح‌شدۀ بستر اعماق دریا 471
(1) موافقت‌نامۀ بستر اعماق دریا و مجموعه قواعد (كد) معدن‌كاری 471
(2) مسئولیت دولت در قبال شركت‌ها و پیمانكاران تحت حمایت 472

بخش 5
محیط زیست و منابع طبیعی / 473
14- فضاهای مشترك و همكاری در استفاده از منابع طبیعی 475
1. درآمد 475
2. همكاری در تولید و استفاده از انرژی 476
(الف) انرژی هسته‌ای و معاهدۀ عدم اشاعه 476
(ب) معاهدۀ منشور انرژی 479
(ج) موارد دیگر 479
3. منابع آبی فرامرزی 480
(الف) آب شیرین مشترك و كانالها 480
(1) منابع مشترك آب شیرین 480
(2) كانال‌های بین‌المللی 484
(ب) كمیسیون‌های مشترك 487
(ج) مناطق توسعۀ مشترك 488
(د) دولت‌های محصور در خشكی و سرزمین‌های محاط در دولت دیگر 489
4. مناطق قطبی 491
(الف) جنوبگان 491
(ب) قطب شمال 492
5. فضای ماورای جو 493
15- ابعاد حقوقی حفاظت از محیط زیست 499
1. نقش حقوق بین‌الملل در پرداختن به مسائل زیست‌محیطی 499
(الف) موضوعات زیست‌محیطی در حقوق بین‌الملل عام 500
(ب) نارساییها در نظام ترافعی مسئولیت 501
(ج) كنفرانس 1992 ریو و توسعۀ حقوق بین‌الملل محیط زیست 503
2. اصول حقوقی نوپیدا 504
(الف) اصل پیشگیری 504
(ب) اصل اقدام احتیاطی 505
(ج) مفهوم توسعۀ پایدار 507
(د) اصل پرداخت توسط آلوده‌کننده 507
(هـ) اصل عدم اضرار به غیر (از مال خود چنان استفاده كن كه به دیگری ضرر نزند) 508
(و) تعهد به ارزیابی اثر زیست‌محیطی 508
3. توسعۀ كنوانسیون‌های چندجانبۀ معیارساز 510
(الف) قاچاق گونه‌های درمعرض خطر 510
(ب) حفاظت از لایۀ اوزون 511
(ج) نقل و انتقال فرامرزی زباله‌های زیانبار 511
(د) تغییر آب و هوا 512
(هـ) حفاظت از محیط زیست دریایی 513
(و) سایر كنوانسیون‌ها و نهادها 514
4. ارزیابی 515

بخش 6
اعمال حقوقی بین‌المللی / 517
16- حقوق معاهدات 519
1. درآمد 519
(الف) تعریف «معاهده» 521
(ب) كاركردهای معاهدات 522
(ج) مشاركت در معاهدات 524
2. انعقاد معاهدات 524
(الف) شكل و قصد 524
(ب) اعتبارنامه و امضا 525
(ج) تصویب 526
(د) الحاق، قبولی و تأیید 527
(هـ) سایر شیوه‌های ابراز رضایت به التزام به معاهده 527
(و) لازم‌الاجراشدن، تودیع و ثبت 528
3. حق شرط‌ها 529
(الف) پیشینۀ تاریخی 530
(ب) حق شرط‌های غیرمجاز 531
(ج) راهنمای كمیسیون حقوق بین‌الملل (2011) 532
4. رعایت، اجرا و تفسیر معاهدات 533
(الف) اصل لزوم وفای به عهد 533
(ب) اجرای معاهدات 533
(ج) تفسیر معاهدات 534
(1) صلاحیت تفسیر 534
(2) «قواعد تفسیر» 535
(3) قاعدۀ كلی: مادۀ 31 كنوانسیون وین 537
(4) وسایل تكمیلی تفسیر: مادۀ 32 كنوانسیون وین 540
(د) حقوق و تعهدات برای دولت‌های ثالث 542
5. اصلاح و جرح و تعدیل معاهدات 544
6. بطلان، فسخ و تعلیق معاهدات 545
(الف) بطلان 545
(1) نقض قانون داخلی 546
(2) عیوب اختیار 546
(3) اشتباه 547
(4) تقلب 547
(5) اجبار 548
(6) تعارض با هنجار آمره 548
(ب) فسخ و تعلیق 549
(1) جنگ و مخاصمۀ مسلحانه 550
(2) خروج و فسخ با توافق 550
(3) نقض اساسی 551
(4) پیش‌آمد عدم امكان اجرای معاهده 552
(5) تغییر بنیادی اوضاع و احوال 553
(ج) آیین و آثار 555
17- روابط دیپلماتیك و كنسولی 557
1. شیوه‌های انجام روابط میان دولت‌ها 557
2. ابعاد كلی حقوقی روابط دیپلماتیك 558
(الف) تحقق روابط دیپلماتیك 558
(ب) ارتباط با شناسایی 559
(ج) منطق و فلسفۀ مزایا و مصونیت‌ها 559
(د) ایفای تكالیف توسط دولت پذیرنده 561
(هـ) وظایف هیأتها 561
(و) سوءاستفاده از مصونیت‌های دیپلماتیك 561
3. كاركنان، اماكن و تسهیلات مأموریت‌ها 562
(الف) طبقهبندی كاركنان 562
(ب) رؤسای مأموریت 563
(1) پذیرش و قبول [آگرمان] 563
(2) طبقه‌ها و حق تقدم 563
(ج) تعیین اعضا غیر از رئیس مأموریت 564
(د) خاتمۀ وظایف 565
(هـ) اماكن و تسهیلات 566
4. غیرقابل تعرض بودن مأموریت‌ها 566
(الف) اماكن 566
(ب) پناهندگی سیاسی 568
(ج) بایگانی، اسناد و مكاتبات رسمی 569
(د) سایر اموال 570
5. مأموران دیپلماتیك 570
(الف) مصونیت از تعرض 570
(ب) مفهوم مصونیت 572
(ج) مصونیت مأموران در حال خدمت از صلاحیت كیفری 572
(د) مصونیت از صلاحیت مدنی و اداری 572
(هـ) مصونیت از صلاحیت در قبال اعمال شخصی 573
(و) اجرای برخی قوانین داخلی 575
(ز) ذی‌نفعان مصونیت‌ها 575
(ح) مدت زمان مزایا و مصونیت‌ها 576
(ط) اسقاط 577
6. امور دیگر 578
(الف) روابط كنسولی 578
(ب) مأموریت‌های ویژه 581
(ج) جرائم علیه اشخاص مورد حمایت بین‌المللی 582
18- اعمال یكجانبه؛ استاپل 583
1. درآمد 583
2. اعمال یكجانبه 584
(الف) كلیات 584
(ب) اعلامیه‌های یكجانبۀ رسمی 585
(ج) پس‌گرفتن تعهدات یكجانبه 587
(د) دلیل و شاهد حق‌های متعارض 587
(هـ) وضعیت‌های قابل استناد 588
(و) سكوت حاكی از رضایت 588
3. استاپل 589
(الف) جایگاه استاپل در حقوق بین‌الملل 589
4. رابطه میان اعمال یكجانبه و استاپل 591
19- جانشینی در حقوق و تكالیف 593
1. درآمد و دورنما 593
(الف) جانشینی دولت به مثابه یك مقوله 593
(ب) پیش‌دستی بر موضوعات با توافق 595
2. شكل‌های تغییر سرزمینی 597
(الف) تفكیك میان استمرار و جانشینی 598
(ب) تجزیۀ دولت‌های فدرال 599
(ج) نظریۀ بازگشت 600
3. جانشینی دولت و روابط حقوقی داخلی 601
(الف) اموال دولتی 602
(ب) دعاوی حقوق عمومی و دیون عمومی 604
(ج) قراردادها و امتیازهای دولتی 605
(د) تابعیت 606
(1) تابعیت در نتیجۀ انتقال سرزمین 606
(2) دعاوی دیپلماتیك و اصل استمرار تابعیت 610
4. جانشینی دولت: حوزه‌های اجرا 612
(الف) جانشینی در معاهدات: كلیات 612
(1) معاهدات مرزی 613
(2) «رژیم‌های عینی» و معاهدات محلی‌شده به طور كلی 614
(3) دسته‌های دیگر 615
(4) جانشینی در امضا، تصویب و حق شرط 617
(ب) جانشینی در مسئولیت 617
(ج) عضویت در سازمان‌های بین‌المللی 618
5. نتیجه‌گیریها 619

بخش 7
صلاحیت دولت‌ها / 621
20- حاكمیت و برابری دولت‌ها 623
1. مفهوم حاكمیت 623
2. برخی كاربردهای «حاكمیت» 624
(الف) اهلیت دولت‌ها 624
(ب) حاكمیت به مثابه برابری 625
3. تعامل دولت‌ها با حقوق بین‌الملل 626
(الف) حاكمیت و اجرای قواعد 626
(1) ایفای تعهدات ناشی از معاهدات 626
(2) تفسیر معاهدات 628
(3) فرضها و بار اثبات 628
(ب) حاكمیت و سازمان‌های بین‌المللی 629
(ج) بند 7 مادۀ 2 منشور سازمان ملل: صلاحیت داخلی 630
(1) قصد اولیه 631
(2) رویۀ اركان سیاسی 631
21- صلاحیت 635
1. دورنما 635
2. صلاحیت تقنینی بر جرائم 637
(الف) مبناهای عمومی صلاحیت 637
(1) اصل سرزمینی بودن 638
(2) اصل تابعیت 640
(3) اصل تابعیت منفعل 641
(4) اصل حمایتی یا امنیت 643
(5) نظریۀ آثار 644
(ب) صلاحیت بر كشتی‌ها و هواپیماها 646
(ج) صلاحیت جهانی 649
(1) تعریف صلاحیت جهانی 649
(2) محتوای صلاحیت جهانی 650
(3) صلاحیت جهانی غیابی؟ 652
(4) صلاحیت شبه ـ جهانی مبتنی بر معاهده 653
3. صلاحیت تقنینی مدنی 655
(الف) مبنای صلاحیت مدنی در سنت‌های حقوقی متفاوت 656
(ب) صلاحیت و تعارض قوانین 659
(ج) قانون مسئولیت مدنی بیگانگان و قوانین همریشه 660
(د) نتیجه‌گیری 662
4. جدایی مبانی صلاحیت 662
(الف) رابطه میان مبناهای جداگانه 662
(ب) آثار صلاحیت تقنینی افراطی 663
(1) وضعیت حقوقی 663
(2) آثار عملی 664
5. صلاحیت اجرایی 664
(الف) اصل اساسی 664
(ب) اجرا در خصوص فعالیت‌های فراسرزمینی 665
(ج) شناسایی و اجرا در خارج 667
(1) صلاحیت كیفری 667
(2) صلاحیت مدنی و اداری 671
6. نگاهی كلی به حقوق 674
22- مزایا و مصونیت‌های دولت‌های خارجی 677
1. تكامل حقوق بین‌الملل مصونیت 677
(الف) حقوق در سیاق 677
(ب) دلایل توجیهی مصونیت دولت 678
(ج) وضعیت جاری حقوق 680
2. شیوه‌های اعطای مصونیت 683
(الف) موضوعات مربوط به تعریف 683
(1) عمل حاكمیتی 683
(2) واحدهای تشكیل‌دهنده و تقسیمات فرعی سیاسی 684
(3) موجودیت‌های مجزا 685
(4) افراد 686
(ب) دولت‌های خارجی در مقام خواهان 688
(ج) دولت‌های خارجی در مقام خوانده 688
(1) معاملات تجاری 688
(2) استخدام محلی 689
(3) سایر دعاوی محلی حقوق خصوصی 691
(د) صلاحیت كیفری 693
(هـ) اسقاط مصونیت 696
3. توقیف و ضبط اموال در اجرا 697
4. نگرانی‌ها و موضوعات دیگر 699
(الف) نگرانی‌های جهان سوم 699
(ب) مصونیت دولت و حقوق بشر 700

بخش 8
تابعیت و مفاهیم مرتبط / 703
۲۳- روابط تابعیت 705
1. مقدمه 705
(الف) آموزۀ آزادی دولت‌ها در امور تابعیت 705
(ب) مشكل ساختاری 706
(ج) معیارهای رایج برای تابعیت 708
(د) جایگاه «اصول عمومی» 710
2. اصل ارتباط مؤثر و رأی قضیۀ نوته‌بام 711
(الف) سوابق زمین‌ساز رأی نوته‌بام 711
(ب) تصمیم دیوان و منتقدان آن 712
(ج) كار كمیسیون حقوق بین‌الملل در مورد حمایت دیپلماتیك 715
دولت متبوع شخص حقیقی 715
3. اجرای قواعد حقوق بین‌الملل 717
(الف) محدوده‌های اختیار دولت در موضوع تابعیت 717
(ب) مسئولیت دولت و نظریۀ ارتباط اصیل 718
(ج) تابعیت با استاپل 720
(د) تغییر اجباری تابعیت 722
(هـ) تابعیت اتحادیۀ اروپا 724
4. رویكردی كاركردی به تابعیت 726
24- تابعیت شركت‌ها و دارایی‌ها 729
1. ابعاد عمومی 729
2. تابعیت شركت‌ها 730
3. تابعیت كشتی‌ها 733
4. سایر قواعد تخصیص تابعیت 737
(الف) تابعیت هواپیماها 737
(ب) تابعیت اشیاء فضایی 738
(ج) اموال دولتی به طور كلی 739

بخش 9
حقوق مسئولیت / 741
25- شرایط مسئولیت بین‌المللی 743
1. پیكربندی حقوق مسئولیت 743
2. مبنا و خصلت مسئولیت دولت 745
(الف) خاستگاه‌ها 745
(ب) طبقه‌بندی تخلف‌های بین‌المللی 746
3. انتساب عمل به دولت 748
(الف) ابعاد عمومی 748
(ب) اركان دولت 748
(1) اركان اجرایی و اداری 749
(2) نیروهای مسلح 751
(3) واحدهای فدرال، استان‌ها و دیگر تقسیمات داخلی 754
(4) قوۀ مقننه 754
(5) قوۀ قضائیه 755
(ج) اقدامات خارج از حدود اختیارات یا بدون مجوز 756
(د) خشونت مردمی، شورش، انقلاب و جنگ داخلی 759
(هـ) مسئولیت مشترك 761
(و) معاونت 763
4. نقض تعهد بین‌المللی 764
(الف) «مسئولیت تبعی [ناشی از فعل غیر]» 764
(ب) «مسئولیت عینی» 765
(ج) مسألۀ انگیزه یا قصد دولت 769
(د) متفرد [منحصربه‌فرد] بودن موضوعات 769
(هـ) مسئولیت به سبب اعمال قانونی 770
(و) «سوءاستفاده از حق» 772
5. اوضاع و احوال رافع وصف متخلفانه بودن 774
26- آثار عمل متخلفانۀ بین‌المللی 777
1. مقدمه 777
2. توقف، جبران خسارت، استناد 778
3. شكلهای جبران خسارت 781
(الف) اعادۀ عین و اعادۀ وضع سابق 781
(ب) غرامت، خسارات 784
(ج) تشفی خاطر 788
(1) نقش تشفی خاطر 788
(2) آراء اعلامی 790
(د) بهره 792
(هـ) نقض‌های شدید هنجارهای آمره: مواد 40 و 41 كمیسیون حقوق بین‌الملل 793
4. استناد به مسئولیت 796
(الف) سیر تحول حقوق 796
(ب) مواد 42 و 48 پیش‌نویس كمیسیون 801
(ج) اقدامات متقابل 803
27- نظم عمومی چندجانبه و موضوعات مربوط به مسئولیت 809
1. محتوای متغیر عمل غیرقانونی 809
2. آثار عینی اعمال غیرقانونی 813
(الف) هنجارهای آمره (یوس كوگنس) 814
(ب) تعهد به قانونی نشناختن یك وضعیت 818
(ج) تعهد به پایان دادن به وضعیت غیرقانونی 822
3. سیستم در حال ظهور نظم عمومی چندجانبه 824
بخش 10
حمایت از افراد و گروه‌ها / 827
28- ضابطۀ حداقلی بین‌المللی: اشخاص و اموال 829
1. دولت و فرد: در جستجوی ضابطه‌ها 829
2. پذیرش، اخراج و مسئولیتهای بیگانگان 831
3. شرایط و ضوابط حمایت دیپلماتیك 834
(الف) دورنما 834
(ب) ضابطۀ رفتار ملی 837
(ج) ضابطۀ حداقلی بین‌المللی 838
(د) چشم‌انداز دو ضابطه 839
(هـ) شكلهای مسئولیت شبه‌جرم [غیرقراردادی] 842
(1) نقض ضابطۀ رفتار عادلانه و منصفانه 842
(2) استنكاف از عدالت 845
(3) مصادرۀ اموال خارجی 847
(4) قاعدۀ غرامت 850
(5) مصادرهای كه فی‌نفسه غیرقانونی است 852
(6) جمعبندی در مورد مصادره 853
4. نقض و ابطال قراردادهای دولتی 855
(الف) اصول عمومی 855
(ب) شروط ثبات 859
(ج) «شرط فراگیر» [چتری] 860
(د) موضوعیت شروط انتخاب مرجع رسیدگی 861
29- حقوق بشر بین‌المللی 865
1. مقدمه 865
2. نگاهی تاریخی 866
(الف) تجربۀ دوپهلوی جامعۀ ملل 866
(ب) سازمان بین‌المللی كار 867
(ج) اعلامیۀ جهانی 1948 حقوق بشر 868
(د) سند نهایی 1975 هلسینكی 869
(هـ) اعلامیه‌های بعدی 869
3. منابع ضوابط حقوق بشر 870
(الف) كنوانسیون‌های چندجانبه 870
(1) میثاقهای بین‌المللی 1966 870
(2) كنوانسیون‌های منطقه‌ای 873
(3) كنوانسیون‌های مربوط به حق‌های خاص 874
(4) كنوانسیون‌های حمایت از دسته‌ها یا گروه‌های خاص 875
(ب) حقوق بین‌الملل عرفی 876
(ج) خلاصه 877
4. عدم تبعیض و حق‌های جمعی 878
(الف) عدم تبعیض 879
(ب) حق تعیین سرنوشت 880
(ج) حقوق اقلیتها 882
(د) حقوق ملت‌های بومی 884
(هـ) سایر حقوق جمعی 886
5. قلمرو ضوابط حقوق بشر: چند موضوع كلی 887
(الف) قلمرو سرزمینی و شخصی معاهدات حقوق بشری 887
(ب) حقوق بشر و حقوق بشردوستانه 890
(ج) حقوق بشر در حوزۀ خصوصی: موضوعات مربوط به «اجرای افقی» 892
6. حمایت و اجرای حقوق بشر 893
(الف) حمایت و اجرا در نظام سازمان ملل 893
(1) اقدام بر اساس منشور 893
(2) اركان معاهدهای 895
(3) كمیسر عالی حقوق بشر 897
(ب) سازوكارهای منطقه‌ای 897
(1) اروپا 897
(2) قارۀ آمریكا 899
(3) آفریقا 900
(ج) نظارت: موضوعات حقوقی كلیدی 902
(1) طی‌کردن مراجع داخلی دادخواهی 902
(2) محدودیت‌ها بر آزادی‌ها «كه در جامعهای دموكراتیك ضروری است» 902
(3) تناسب: موازنه میان منفعت عمومی و منافع فرد 904
(4) عدول «در زمان وضعیت اضطراری ملی» 905
(5) حاشیۀ تفسیر [ارزیابی] 905
(6) شكایتها و رسیدگیها در سطح ملی 906
7. ارزیابی 907
30- عدالت كیفری بین‌المللی 913
1. مقدمه 913
2. تحول حقوق و نهادهای بین‌المللی كیفری 914
(الف) آمال پیش از 1945 914
(ب) دادگاه‌های نورمبرگ و توكیو 915
(ج) تحولات هنجاری پس از جنگ جهانی دوم 916
3. دادگاه‌ها و دیوان‌های كیفری بین‌المللی 917
(الف) دیوان‌های اختصاصی 917
(1) دیوان یوگسلاوی 917
(2) دادگاه رواندا 919
(3) دادگاه‌های اختصاصی: ارزیابی 922
(ب) دادگاه كیفری بین‌المللی 923
(1) كار كمیسیون حقوق بین‌الملل 923
(2) اساسنامۀ رُم (1998) 923
(3) ایالات متحده و دادگاه كیفری بین‌المللی 926
(4) جرم تجاوز 927
(5) ارزیابی موقت 927
(ج) دادگاه‌های بین‌المللی‌شده یا دورگه 928
(1) دادگاه ویژۀ سیرالئون 928
(2) شعبه‌های فوقالعاده در دادگاه‌های كامبوج 930
(3) دادگاه ویژۀ لبنان 932
4. عدالت كیفری بین‌المللی در محاكم ملی 934
(الف) پیشینۀ تاریخی 934
(ب) صلاحیت جهانی 934
(ج) محاكمه‌های داخلی و اصل تكمیلی بودن 935
(د) مصونیت از صلاحیت كیفری 935
(هـ) حقوق و آیین كیفری ماهوی 936
5. نتیجه‌گیریها 938

بخش 11
اختلاف‌ها / 939
31- فرایند دعاوی 941
1. تمایز میان صلاحیت و قابلیت استماع 941
2. دعاوی میان دولت‌ها: مذاكرات قبلی و شرط وجود اختلاف 942
(الف) وجود اختلاف 943
(ب) «راجع به تفسیر یا اجرای یك معاهده» 943
(ج) حل‌نشده با مذاكره 944
(د) شروط عمومی صلاحیت: بند 2 مادۀ 36 946
3. دعاوی میان دولت‌ها: موجبات غیرقابل استماع بودن دعوا 946
(الف) نفع حقوقی 946
(ب) طرف‌های ثالث ضروری: قاعدۀ پروندۀ طلای پولی 947
(ج) بلاوجه شدن دعوا 948
(د) مرور زمان مسقط دعوا 949
(هـ) اسقاط 950
(و) سایر موجبات غیرقابل استماع بودن 950
4. حمایت دیپلماتیك 952
(الف) تابعیت دعاوی 952
(1) بیان و صورت‌بندی قاعدۀ تابعیت 953
(2) جانشینی با فوت [وراثت دعوا] 954
(3) واگذاری دعاوی 955
(4) مالكان ذی‌نفع [واقعی] 955
(5) بیمهگران و قائممقامی 956
(6) دعاوی شراكت 956
(7) شركت‌ها 957
(8) دعاوی سهامداران 959
(9) تابعیت مضاعف یا چندگانه 962
(ب) طی‌کردن كلیۀ مراحل دادخواهی داخلی 963
(1) كاركرد قاعدۀ مراجع دادخواهی داخلی 963
(2) تفكیك میان دعاوی مستقیم و غیرمستقیم 965
(3) مراحل و طرق دادخواهی كه لازم است طی شود 966
(4) چیستی طی‌کردن 968
(5) اسقاط و مستثناكردن مراجع دادخواهی داخلی 969
5. دعاوی مختلط: اشخاص خصوصی در برابر دولت‌ها 970
(الف) در اختیار بودن صلاحیت دعاوی مختلط 970
(1) اقامۀ دعوای حقوق بشری 970
(2) داوری میان سرمایه‌گذار و دولت 971
(ب) موضوعات صلاحیت و قابلیت استماع در دعاوی مختلط 971
32- حل‌وفصل اختلافات بین‌المللی به وسیلۀ طرف ثالث 973
1. كلیات حل‌وفصل مسالمت‌آمیز 973
2. توسعۀ حل‌وفصل اختلافات بین‌المللی 974
(الف) داوری و خاستگاه‌های حل‌وفصل اختلافات بین‌المللی 974
(ب) اندیشۀ حل‌وفصل قضایی اختلافات بین‌المللی 976
3. دیوان بین‌المللی دادگستری 977
(الف) دورنمای تاریخی: دیوان دائمی دادگستری بین‌المللی 977
(ب) تشكیلات دیوان 978
(ج) صلاحیت در قضیه‌های ترافعی 980
(1) اموری كه به طور خاص در منشور پیش‌بینی شده 982
(2) صلاحیت انتقال‌یافته: مواد (5)36 و 37 983
(3) رضایت موردی: صلاحیت با موافقت‌نامۀ ویژه 983
(4) رضایت پیشاپیش: معاهدات و كنوانسیون‌ها 984
(5) رضایت پیشاپیش: اعلامیه‌های صادره مطابق شرط اختیاری 984
(6) رضایت پسینی: صلاحیت ضمنی [forum prorogatum] 986
(7) صلاحیت تصمیم‌گیری بر اساس انصاف و كدخدامنشی 987
(د) استثناها و حق‌شرط‌های مربوط به صلاحیت 987
(1) امور داخل در صلاحیت داخلی 987
(2) مهلتها و حق‌شرط‌های مربوط به زمان 988
(3) حق‌شرط مربوط به اختلافات گذشته 988
(هـ) صلاحیت مشورتی 988
(و) ارزیابی دیوان 991
4. سایر دادگاه‌ها و دیوان‌های بین‌المللی 993
(الف) داوری میان‌دولتی 993
(1) دیوان دائمی داوری 993
(2) نهادهای بین‌المللی دعاوی و غرامت 994
(ب) حل‌وفصل اختلاف بر اساس كنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها 995
(1) دادگاه بین‌المللی حقوق دریاها 995
(2) داوری ضمیمۀ هفتم كنوانسیون حقوق دریاها 996
(3) صلاحیت ارجاعی و حل‌وفصل اجباری اختلاف 997
(4) صلاحیت موضوعی 998
(5) شعبۀ اختلافات بستر دریاها 999
(ج) ركن حل اختلاف سازمان تجارت جهانی 999
(1) ریشه‌های حل‌وفصل اختلافات سازمان تجارت جهانی: گات 999
(2) حل اختلاف در تفاهمنامه حل‌وفصل اختلافات 1000
(3) طرق جبرانی و اجرا 1002
(4) حقوق بین‌الملل و ركن حل اختلاف 1002
(5) ركن حل اختلاف و موافقت‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای 1003
(د) دیوان‌های داوری بین‌المللی سرمایه‌گذاری 1004
(1) داوری بین‌المللی سرمایه‌گذاری 1004
(2) ساختار و ویژگی‌های معاهدات سرمایه‌گذاری 1005
(3) صلاحیت هیأتهای داوری 1006
(4) اعتراض و ابطال 1006
(5) طرق جبرانی و اجرا 1007
33- استفاده از زور یا تهدید به زور توسط دولت‌ها 1009
1. دورنمای تاریخی 1815ـ1945 1009
2. ممنوعیت استفاده از زور یا تهدید به زور در منشور 1012
(الف) زمینه و سیاق مادۀ 2 1012
(ب) حق دفاع مشروع 1014
(1) دفاع مشروع جمعی 1016
(2) دفاع مشروع پیش‌دستانه یا پیش‌گیرانه 1017
(3) مداخلۀ بشردوستانه 1020
(4) مداخله برای نجات اتباع 1023
(5) «مسئولیت حمایت» 1024
3. تجویز استفاده از زور: شورای امنیت 1027
(الف) نقش شورای امنیت 1028
(ب) تشخیص پیش از تجویز زور: مادۀ 39 1029
(1) «تهدید صلح» 1030
(2) «نقض صلح» 1031
(3) «عمل تجاوز» 1031
(ج) واكنش‌ها به تهدید یا نقض صلح 1033
(1) اقدامات موقت: مادۀ 40 1033
(2) اقدامات غیرقهری: مادۀ 41 1034
(3) اقدامات قهری: مادۀ 42 1037
(د) ترتیبات منطقه‌ای: فصل هشتم منشور 1040
4. سرچشمه‌های مداوم مشاجره بر اساس منشور 1042
(الف) مداخلۀ سیادت‌طلبانه [هژمونیك] بر مبنای ترتیبات منطقه‌ای 1042
(ب) مداخلۀ قهری در یك كشور بر پایۀ رضایت 1043
(ج) مداخله برای حمایت از جنبش‌های آزادی‌بخش ملی 1044
(د) تروریسم، بازیگران غیردولتی و مادۀ 51 منشور 1045

منبع : http://www.mofidu.ac.ir

 

کلمات کليدي :

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *