ساختار انواع بازار را با بازار الیگوپولی به اتمام میرسانیم. کلمهی الیگوپولی از ترکیب دو کلمهی یونانی مشتق شده است. «الیگو» به معنی کم و «پولی» به معنی کنترل. پس الیگوپولی به بازاری اشاره دارد که تعداد فروشندهها کم است و این فروشندگان، محصولات همگن یا متمایزی میفروشند. در هند، هوانوردی و ارتباطات مخابراتی جزو این نوع بازارند. صنعت هوانوردی تعداد تولیدکنندگان محدودی دارد و این تولیدکنندگان بهشدت به یکدیگر وابستهاند چون هریک از فروشندهها سیاست قیمت گذاری خود را با درنظر گرفتن سیاست قیمتگذاری سایر رقبای موجود در بازار، اصلاح میکند. در ایران برای این بازار چه مثالی دارید؟
برخی از تعاریف معروف برای بازار انحصار چندجانبه شامل موارد زیر است:
- به نقل از پروفسور جرج استیگلر (George J. Stigler): «بازار انحصار چندجانبه بازاری است که خودِ سازمان، سیاست بازاریابیاش را تعیین میکند، اما رفتار مورد انتظار رقبای نزدیکش را در این سیاستها لحاظ میکند».
- براساس گفتهی پروفسور استونر و پروفسور هاوگ (Stoneur and Hague): «الیگوپولی از یک جهت با مونوپولی متفاوت است و آن این است که تعداد فروشندهها در مونوپولی تنها یکی است، ولی در الیگوپولی چنین نیست. از طرفی با رقابت کامل و رقابت انحصاری هم متفاوت است، چون تعداد فروشندگان زیاد هم نیستند. در واقع وقتی حرف از انحصار چندجانبه است، ما دربارهی گروه کوچکی از تولیدکنندگان صحبت میکنیم».
- پروفسور لفتویچ (Leftwitch) میگوید: «بازار الیگوپولی بازاری است که تعداد محدودی فروشنده داریم و رفتار هریک از این فروشندگان برای سایر رقبا اهمیت دارد».
پس در بازار انحصار چندجانبه، قیمت و کیفیت محصول یک رقیب، روی فروش و سود سایر رقبا اثر میگذارد. همین سیاستها میتواند موجب اختلافنظر یا تصمیم به همکاری بین فروشندگان شود.
در ادامه به خصوصیات این بازار پرداختهایم:
۱. فروشندگان محدود و خریداران فراوان
ویژگی بنیادی بازار انحصار چندجانبه همین تعداد فروشندگان و خریداران است. در این بازار تعداد محدودی فروشنده بر کل صنعت مسلط هستند. این فروشندهها میتوانند روی قیمت یکدیگر اثرگذار باشند. بهعلاوه در الیگوپولی تعداد خریداران زیاد است.
۲. محصولات مشابه یا متمایز
در الیگوپولی ممکن است فروشندگان مانند بازار رقابت کامل محصولات کاملا مشابهی بفروشند، یا مانند بازار مونوپولی محصولشان متمایز باشد. اگر فروشندگان محصولات مشابهی مانند سیمان، آسفالت، بتن و آجر بفروشند، بازار «الیگوپولی کامل» نام میگیرد. از طرفی، اگر محصول متمایز باشد، بازار «الیگوپولی ناقص» خواهد بود.
۳. موانع ورود و خروج
این مورد از ورود سازمانهای جدید به بازار جلوگیری میکند. موانع ورود و خروج، بازار الیگوپولی را از بازار رقابت انحصاری متمایز میکند. در بازار الیگوپولی سازمانهای جدید بهسادگی اجازهی ورود به بازار را کسب نمیکنند. موانع زیادی مانند موانع قانونی، اجتماعی و تکنیکی برای ورود وجود دارد. در این حالت، سازمانهای موجود روی بازار کنترل کامل دارند.
۴. وابستگی متقابل
این مورد نشان میدهد که سازمانها از تصمیمات یکدیگر تأثیر میپذیرند. این تصمیمات شامل تصمیم دربارهی قیمت و مشخصات تولیدی سازمانهاست. در مونوپولی و رقابت کامل، سازمانها تصمیمات و عکسالعملهای رقبا را در نظر نمیگرفتند بنابراین در آن بازارها، تصمیمگیریها مستقل بودند. اما در بازار الیگوپولی سازمانها قادر به تصمیمگیری مستقل نیستند.
مثلا در بازار انحصار چندجانبه، چند فروشندهی محدود با یکدیگر در حال رقابت هستند. در چنین شرایطی، فروش یک سازمان نهتنها به قیمتگذاری خودش بستگی دارد، بلکه به قیمت محصول رقیب هم وابسته است. این وابستگی متقابل، بازار الیگوپولی را از سایر بازارها متمایز میکند.
۵. عدم انطباق
در بازار انحصار چندجانبه، شرکتها از نظر اندازه با یکدیگر برابر نیستند. برخی شرکتها بسیار بزرگاند، درحالیکه سایر شرکتها ممکن است کوچک باشند. مثلا ممکن است سهم بازار یک خودروسازی ۸۰٪ و سهم باقی خودروسازان هرکدام ۵٪ باشد.
۶. مشکل در تغییر قیمت
در الیگوپولی فروشندگان علاقهای به تغییر قیمت محصولات خود ندارند. چون تغییر در قیمت برای سازمانهای این نوع بازار سودآور نیست. مثلا وقتی شرکتی قیمت خود را پایین بیاورد، همهی رقبا هم همین استراتژی را اتخاذ میکنند. پس میزان فروش تغییر نمیکند، اما سود پایین میآید! اگر هم قیمت را بالا ببرد، رقبا قیمت را ثابت نگه میدارند و شرکت مذکور خریداران خود را از دست خواهد داد.
دیدگاهتان را بنویسید